W dniu 23 marca 1903 r. w mieszkaniu Antoniego Ojrzyńskiego kilkunastu nałęczowskich społeczników, w obecności przedstawiciela Banku Państwowego S.J. Kucharuka powołuje do życia Towarzystwo Drobnego Kredytu - pierwszą spółdzielnię pożyczkową w powiecie puławskim.
O fakcie tym wspomina też B. Prus w Tygodniku Ilustrowanym z 1907 r., gdzie czytamy:
"Przed kilkoma laty miejscowy aptekarz A. Ojrzyński z wielkim trudem zainicjował i wyrobił koncesję na Towarzystwo Drobnego Kredytu, które mnóstwo ludzi wydobyło z rąk lichwy. 580.000 rubli kapitału. Pożyczki udzielają na ósmy procent i na półtrzecioletni termin. Prezesem Towarzystwa jest Radca Malewski."
Wśród założycieli znaleźli się m. in. księża i doktorzy. Pierwszym prezesem Zarządu Towarzystwa Kredytowego został Gustaw Malewski (senior)[pierwszy z lewej na zdjęciu; z prawej - junior], przewodniczącym Rady Stanisław Śliwiński [zdjęcie w środku]. Ponadto do Zarządu weszli: Antoni Pawłowski, Wacław Lazurecki, Antoni Ojrzyński i Apolinary Łuszczyński. Członkami Rady byli: Michał Górski i Bronisław Lilpop. Wszystkie operacje Towarzystwa postanowiono przeprowadzać w mieszkaniu A. Ojrzyńskiego.
W trzy lata później, prawdopodobnie z inicjatywy Wacława Lasockiego, wybudowany zostaje "Dom Ludowy", zaś Towarzystwo Kredytowe wykupuje w nim kilka pomieszczeń i przeznacza je na swoje biura i kasę.
W 1911r. Towarzystwo obejmowało swym zasięgiem działania gminy: Drzewce, Wojciechów, Karczmiska, Celejów i Markuszów. Po I wojnie światowej, wskutek inflacji i kryzysu gospodarczego, Towarzystwu groziło bankructwo. Z pomocą przyszli działacze spółdzielczości, tacy jak Ignacy Sołdek z Kolonii Nałeczów i Jan Rejmak ze Strzelec, którzy wpisami hipotecznymi na swych majątkach zagwarantowali zobowiązania spółdzielni.
W 1920 r. Gustaw Malewski zrzeka się funkcji prezesa, a na jego miejsce Zgromadzenie ogólne powołuje Klemensa Osieckiego. Wkrótce też dokonana zostaje zmiana statutu Towarzystwa, które w 1922 r. przemianowane zostaje na Spółdzielnie Kredytową w Nałęczowie z ograniczoną odpowiedzialnością. Pod tą nazwą nałęczowska spółdzielnia funkcjonuje aż do maja 1943 r., kiedy to Walne Zgromadzenie Członków przyjmuje nazwę Kasa Spółdzielcza z o.o. Wkrótce jednak spółdzielnia, na skutek zakazu organizowania zebrań wydanego przez okupanta, zawiesza swoją działalność. Reaktywowanie Kasy następuje w lipcu 1946 roku. Walne Zgromadzenie powierza kierownictwo spółdzielni Ignacemu Ptaszkowi, skierowanemu do Nałęczowa przez Związek Spółdzielczości Rolniczej w Lublinie. Na mocy ustawy sejmowej o reformie bankowej z 1957 r. następuje kolejna i jak dotąd ostatnia zmiana nazwy spółdzielni na Bank Spółdzielczy w Nałęczowie.
Przewodniczącym Zarządu pozostaje (od 1951 r.) Ignacy Ptaszek, zaś Radzie Nadzorczej od 1961 r. przewodniczy Stanisław Kukawski, po którym funkcję tę obejmuje Teodor Żurek.
W tym czasie zostaje podjęta decyzja o budowie nowego, funkcjonalnego budynku dla potrzeb Banku. Po blisko pięcioletniej budowie dokonano - 11 grudnia 1966 r. - uroczystego otwarcia budynku BS, zlokalizowanego w centrum miasta, przy ul. 1-go Maja 16.
Obiekt ten na przestrzeni lat modernizowany i unowocześniany, dobrze służy miejscowym spółdzielcom do dnia dzisiejszego. W latach 1973-1983 na czele Rady Nadzorczej stoi Tadeusz Sołdek. Od lipca 1977 roku na stanowisko dyrektora Banku powołany zostaje Mirosław Dudek.
Obchody jubileuszu 75-lecia BS w Nałęczowie przypadły na dzień 31 maja 1980 r. Na uroczystości byli obecni przedstawiciele władz BGŻ i miasta, wielu zasłużonych pracowników i działaczy otrzymało resortowe odznaczenia i dyplomy. W czerwcu 1983 roku prezesem Zarządu zostaje Marian Olender (w Zarządzie od 1976 r.), zaś przewodniczącym RN - Kazimierz Nocuń.
Uroczystości 125-lecia spółdzielczości bankowej w Polsce połączone zostały w Nałęczowie z wręczeniem Bankowi sztandaru udekorowanego odznaką "Za zasługi dla Lubelszczyzny". Wśród wielu gości, którzy zaszczycili Bank swoją obecnością, byli m. in. przewodniczący Krajowej Rady BGŻ - prof. Franciszek Kolbusz, prezes Zarządu BGŻ - Janusz Cichosz, prezydent Międzynarodowej Konfederacji Kredytu Rolniczego - Adre Costabel oraz dyrektorzy i prezesi central bankowych z Austrii, Belgii, Finlandii, Holandii, Niemiec, Węgier i Włoch.
Obok wymienionych już działaczy spółdzielczych i pracowników Banku w Nałęczowie, podkreślić należy inne osoby, które swą pracą i zaangażowaniem walnie przyczyniły się do rozwoju tej placówki. Są to m. in.: Józef Gierczak - członek Zarządu w latach 1956-76,
Józef Lewandowski, Maria Gołębiowska, Stefan Paczos i wielu innych, których nie sposób tu wymienić.
Na uwagę zasługuje społeczna postawa władz Banku, pomoc wielu organizacjom społecznym, wojskowym, sportowym i innym. Świadczą o tym liczne dyplomy uznania, honorowe członkostwa, medale i podziękowania od tych instytucji.
Na przestrzeni lat Bank Spółdzielczy w Nałęczowie osiągał corocznie nadwyżkę finansową, cieszył się zaufaniem klientów. Także i dziś kondycja finansowa Banku, mimo rosnącej konkurencji, jest dobra. Według danych na koniec 1997 r. suma bilansowa przekraczała 20 mln zł, fundusze własne wynosiły blisko 2 mln zł, zaś współczynnik wypłacalności przekraczył 13%. Bank - mający charakter lokalny - prowadzi swą działalność na terenie gmin Nałęczów i Wąwolnica i zrzesza w swych szeregach ponad 2100 członków.
Dwunastooosobowej Radzie Nadzorczej przewodniczy Tadeusz Adamczyk, zaś pracą Banku kieruje Zarząd w osobach:
- Grzegorz Bednarczyk - prezes Zarządu
- Gabriela Czerniec - członek Zarządu
- Romuald Szarkowicz - członek Zarządu
Więcej archiwalnych informacji i zdjęć znajdziecie Państwo w Galerii.
Po I wojnie światowej społeczeństwo polskie stanęło przed trudnymi problemami odbudowy kraju oraz przyśpieszania procesów scalania poszczególnych dzielnic, należących przez blisko 150 lat do różnych organizmów politycznych i gospodarczych państw zaborczych. W procesach tych uczestniczyła również spółdzielczość bankowa.
Cechą charakterystyczną spółdzielczości bankowej po odzyskaniu niepodległości było ogromne rozbicie organizacyjne, nad którego przezwyciężeniem działacze spółdzielczy pracowali przez całe dwudziestolecie międzywojenne.
Poważne znaczenie dla ujednolicenia zasad i form działania spółdzielczości miała ustawa o spółdzielniach, uchwalona przez Sejm RP 29 października 1920 r.
Proces jednoczenia ruchu spółdzielczego, pomimo usilnych starań dr Franciszka Stefczyka, postępował powoli, doprowadzając najpierw w 1924 r. do powstania dwu związków: wielkopolsko-pomorskiej Unii i małopolskiego Zjednoczenia. Dopiero po okresie kryzysu gospodarczego przełomu lat 20 i 30, doszło w 1934 r. do utworzenia dla polskiej spółdzielczości jednego związku pod nazwą: Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo- Gospodarczych RP. W tym okresie spółdzielczość bankowa korzystała z kilku central finansowych, w tym także z Centralnej Kasy Spółek Rolniczych i Banku Spółek Zarobkowych.
W latach 1918-1924 polska spółdzielczość bankowa na skutek dewaluacji ówczesnej marki polskiej straciła prawie cały swój kapitałowy dorobek. Po wprowadzeniu w 1924 r. przez Ministra Skarbu Władysława Grabskiego nowej waluty - złotego, spółdzielczość bankowa stosunkowo szybko odrabiała swoje straty. Jednak kryzys gospodarczy z lat 1929- 1934, który dotknął szczególnie rolnictwo, odbił się ujemnie na działalności instytucji kredytowych.
W 1937 roku po raz pierwszy od czasu kryzysu nastąpił przyrost wkładów oszczędnościowych. Polskie spółdzielnie bankowe w liczbie 3400 posiadały: 1061 tyś. członków, 450 tyś. wkładów, 148 mln zł wkładów oszczędnościowych, 102 mln zł funduszy własnych 1217 mln zł udzielonych pożyczek. Spółdzielnie oszczędnościowo- pożyczkowe były istotnym czynnikiem usprawniającym obieg pieniężny w kraju.
Spółdzielczość oszczędnościowo- pożyczkowa jest najstarszą gałęzią spółdzielczości w Polsce. Prekursorami polskiej spółdzielczości oszczędnościowo- pożyczkowej byli:
a) Reaktywowanie spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych (lata 1945- 1949)
W latach 1944-1949 główny wysiłek działaczy spółdzielczych skierowany był na reaktywowanie dawnych spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych oraz stworzenie nowych, które organizowano według przedwojennych statuów i zasad. SOP-y restytuowano także na Ziemiach Odzyskanych, do odbudowy i rozwoju których przyczyniły się one w istotny sposób.
Spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe zrzeszone były w tym okresie w Związku Rewizyjnym RP, zorganizowanym w 1944 r. w Lublinie, a ich centrale finansowe stanowiły kolejno: Centralna Kasa Spółek Rolniczych i Bank Spółdzielcy ,,Społem”, a następnie Bank Gospodarstwa Spółdzielczego, utworzony w wyniku fuzji obu wymienionych poprzednio central finansowych.
b) Gminne Kasy Spółdzielcze (lata 1950-1956)
W roku 1950 Minister Skarbu na podstawie dekretu o reformie bankowej z 1948 roku wydał zarządzenie o przekształceniu części spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych w Gminne Kasy Spółdzielcze (GKS). Utworzono 1255 Gminnych Kas Spółdzielczych, które podporządkowane organizacyjnie Bankowi Rolnemu, stały się jego aparatem pomocniczym o poszerzonym zakresie czynności, zwłaszcza w zakresie finansowania skupu płodów rolnych. Przekształcenia te, pozbawiły spółdzielczość bankową samodzielność i samorządność.
c) Spółdzielnie oszczędnościowo- pożyczkowe (lata 1956- 1975)
W 1956 roku zmiany w polityce wobec rolnictwa, szczególnie indywidualnego spowodowały wzrost znaczenia spółdzielczości bankowej. Prezydium rządu uchwałą z kwietnia 1956 r. uchwaliło dla SOP nowy statut, którego celem było przywrócenie spółdzielczości bankowej jej spółdzielczo-samorządowego charakteru.
Statut ten wprowadził też nową powszechną nazwę - Kasa Spółdzielcza.
W sierpniu 1957 roku Zjazd Delegatów Kas Spółdzielczych powołał do życia Związek SOP, jako centralę organizacyjno-rewizyjną. Od 1964 roku funkcjonował on jako Centralny Związek SOP. Spółdzielnie zostały uprawnione do udzielania pożyczek z własnych środków, udzielania zapomóg członkom oraz gromadzenia własnych wkładów oszczędnościowych na własny rachunek. Ustawa z 13 kwietnia 1960 r. o Prawie bankowym określiła status SOP i zakres ich działalności oraz uprawniała je do używania nazwy ,,bank” z dodatkiem ,,spółdzielczy” lub ,,ludowy”.
Przywrócenie spółdzielniom samodzielności i samorządności spowodowało ożywienie działalności organów samorządowych, co pozwoliło na osiągnięcie poważnych, wymiernych efektów organizacyjnych. Wzrosła ich podstawowa działalność, tj. gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych, które przeznaczano na działalność kredytową.
Reforma systemu politycznego, społecznego i gospodarczego, która została zapoczątkowana w latach 1989-90 przyniosła również zmiany w strukturze spółdzielczości bankowej. Ustawa Prawo bankowe z 31 stycznia 1989 roku zwiększyła autonomię poszczególnych banków i umożliwiła im poszerzenie zakresu i przedmiotu działania.
Ustawą o zmianach w organizacji i działalności Spółdzielczości z 20 stycznia 1990 roku Bank Gospodarki Żywnościowej utracił funkcję centralnego związku spółdzielczego, uprawniającą do wykonywania lustracji wobec 1663 banków spółdzielczych. Stosunki BGŻ z bankami spółdzielczymi oparte zostały na dobrowolnych umowach o wzajemnej współpracy. Część banków spółdzielczych dla zaakcentowania swej niezależności nie podjęła współpracy z BGŻ i utworzyła trzy banki w formie spółek akcyjnych: GBW SA, GBP-Z SA i BUG SA, które stały się, obok BGŻ, bankami zrzeszającymi banki spółdzielcze.
W 1992 roku Prezes NBP zobligował banki spółdzielcze, nie spełniające ogólnie obowiązujących wymogów stawianych samodzielnym bankom, do zrzeszania się w dowolnie wybranym banku zrzeszającym. Bank spółdzielcze podpisały umowy o zrzeszeniu się w jednym spośród czterech banków zrzeszających: Banku Gospodarki Żywnościowej (1.268), Gospodarczym Banku Wielkopolskim SA w Poznaniu (114 banków spółdzielczych), Banku Unii Gospodarczej SA w Warszawie (82 banki) i Gospodarczym Banku Południowo-Zachodnim SA we Wrocławiu (187 banków spółdzielczych).
24 czerwca 1994 roku Sejm RP uchwalił ustawę o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ oraz zmianie niektórych ustaw. Ustawa ta stworzyła nowy stan prawny dla sektora banków spółdzielczych Polsce, nakreślając niezbędne zmiany organizacyjne w celu restrukturyzacji spółdzielczego sektora bankowego, zbudowania trójszczeblowej struktury spółdzielczości bankowej.
Zgodnie z ustawą z 24 czerwca 1994 r. banki spółdzielcze utworzyły banki regionalne, stały się ich akcjonariuszami oraz miały obligatoryjny obowiązek zrzeszenia się we właściwym terytorialnie banku regionalnym. Powołano 9 banków regionalnych. Siedzibami ich były: Bydgoszcz, Koszalin, Kraków, Lublin, Olsztyn, Poznań, Rzeszów, Warszawa i Wrocław.
7 grudnia 2000 r. Sejm uchwalił ustawę o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, która określiła progi kapitałowe i terminy ich osiągnięcia dla banków spółdzielczych i banków zrzeszających.
Rok 2001 zapoczątkował zupełnie nowy rozdział w historii polskiej bankowości spółdzielczej. Rozpoczęły się procesy łączeniowe banków regionalnych i zrzeszających, w wyniku których powstały 3 banki zrzeszające:
- Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie,
- Gospodarczy Bank Wielkopolski SA w Poznaniu,
- Mazowiecki Bank Regionalny SA w Warszawie.
